ΛΥΚΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΓΝΩΣΗ

Η «Λύκη» είναι απαρχαιωμένη λέξη, συνώνυμη του φωτός. Το σύνθετο λυκ-  χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάτι φωτεινό.

Λεξικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Ι. Σταματάκου:
Λύκη  (=φως) απαρχαιωμένη λέξις

εξης τα: λυκάβας, λυκόφως, λύχνος, λύγδος λευκός, λατ. Luceo, luna (luc-na), lux κλπ.

Λεξικό Αρχαίας  Ελληνικής Γλώσσης Σκαρλάτου Δ. Βυζαντίου:

Λύκη  : το φώς

Λυκάβας : [λύκη + βαίνω] η οδός του φωτός, η τροχιά του ήλιου, το έτος. Φράση: αἱ   λυκαβαντίδαι ὧραι = οι εποχές του έτους

Λυκαβηττός : [ λύκη + βαίνω ] βαίνω προς το φώς

Λυκαυγής : [λύκη+ αυγή] το αμυδρόν φώς , σούρουπο ή γλυκοχάραμα

Λυκόφως : [ λύκη + φώς] το αμυδρό (μεταξύ νυκτός και ημέρας) φώς

Λύκος : [λύκη δια το λευκόφαιον χρώμα του] το γνωστό σαρκοφάγο ζώο, είδος ψαριού, αράχνης, φυτού, μηχανής πολεμικής κτλ.

Λευκό [λεύσσω (=λάμπω)] άσπρος, λαμπρός, διαφανής, ευκρινής κτλ.

Το Λύκ- το συναντάμε και σε ονόματα. Είναι γνωστό πως στην Αρχαία Ελλάδα τα ονόματα προσδιόριζαν τον άνθρωπο που τα έφερε:

Λυκούργος (λύκη + έργο) αυτός που πράττει λαμπρά έργα

Λυκόμηδος (λύκη + μήδος) ο φωτοδότης 

    Το σύνθετο «Λυκ», δεν χρησιμοποιείται για να περιγράψει μόνο κάτι φωτεινό, αλλά και την Γνώση. Ο Λύκ-ος, ζώο που διαθέτει άριστη όραση στο σκοτάδι, στην Αρχαία Ελλάδα υπήρξε σύμβολο μιας μυητικής διαδικασίας, αυτής του περάσματος από το σκοτάδι στο φως. Τα μικρά του λύκου, ονομάζοντε κουτάβια ή λυκόπουλα. Η λέξη Λυκόπουλο ή Λυκιδεύς χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για να χαρακτηρίσει τους εφήβους, που βρίσκονταν στο κατώφλι της ενηλικίωσης τους. Στην Αρχαία Ελλάδα οι νεαροί έφηβοι, μυούνταν μέσα από  μια σκληρή εκπαίδευση εννέα χρόνων ζώντας ως «Λυκόπουλα». Με το τέλος της σκληρής δοκιμασίας, περνούσαν στην κοινωνία των ενηλίκων, ως ικανοί κυνηγοί και άξιοι άνδρες.

Ο λύκος στην Αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν το ιερό ζώο των φωτεινών Θεών, του Ήλιου και του Απόλλωνα! Στους Δελφούς διηγούνταν ότι κατά την εποχή του κατακλυσμού του Δευκαλίωνα, οι άνθρωποι για να ξεφύγουν από την πλημμύρα των νερών, άφησαν τον εαυτό τους να οδηγηθεί στις πλαγιές του Παρνασσού από τα ουρλιαχτά των λύκων. Εκεί έχτισαν την πόλη Λυκώρεια και αφιέρωσαν την κορυφή του Παρνασσού στον Απόλλωνα, χάρην των ουρλιαχτών των λύκων του, που διασώθηκαν από τον κατακλυσμό.

     Ο Απόλλωνας καλείτο και με τα επίθετα Λύκειος ή Λύκιος. Στην Αργολίδα, η πάλη ενός λύκου σταλμένου από τον Απόλλωνα ενάντια σε έναν ταύρο, υπήρξε σύμφωνα με τον θρύλο του Δαναού η αρχική αιτία της ίδρυσης του ναού του Λύκειου θεού. Τα ιερά του Απόλλωνα καλούνταν αλλιώς και Λύκεια. Από τότε χρησιμοποιούντε για να προσφέρουν την ανώτερη εκπαίδευση. Προς τιμήν του Λύκειου Απόλλωνα ήταν αφιερωμένο ένα άλσος, το οποίο βρισκόταν στο νότιο άκρο της Ακρόπολης. Στην αρχή ήταν γυμνάσιο ιππέων και αργότερα ο χώρος μετατράπηκε σε πνευματικό γυμνάσιο, στη φημισμένη Περιπατητική Σχολή, όπου εκεί δίδαξε ο φιλόσοφος Αριστοτέλης. Ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος μέσα στο έργο του «Περί ζώων ιστορίαι», έχει αφιερώσει ένα κεφάλαιο στον λύκο, στο οποίο αναφέρει και την μεταμόρφωση της Λητούς σε λύκαινα από τον Ζευς, όταν ήταν έγκυος δώδεκα ημερών. Με αυτή τη μορφή πήγε στην Δήλο από τους Υπερβόρειους. Γι' αυτό υποστηρίζανε ότι οι λύκαινες γεννάνε μόνο δώδεκα μέρες τον χρόνο. Οι Δήλιοι έλεγαν ότι οι πόνοι του τοκετού στις λύκαινες διαρκούσαν δώδεκα μέρες και δώδεκα νύχτες. Κάποιοι μύθοι τόνιζαν ότι η Λητώ μπορούσε να γεννήσει τα παιδιά της μόνο σ’ ένα μέρος που δεν το είχε δει ακόμα ο ήλιος (Δήλος). Αυτή η γέννα έπρεπε να γίνει στο σκοτάδι, όχι μόνο για να μην την δεί η Ήρα, αλλά γιατί μόνο εκείνη την ώρα οι λύκοι μπορούν να βλέπουν !!! Ίσως  γι’ αυτό λέμε την περίοδο πριν κρυφτεί ή πριν βγει ο ήλιος, λυκόφως και λυκαυγές.

ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΗΣ ΞΑΝΘΟΥ

     Η Λυκία που πρωταρχικά ονομαζόταν χώρα των Τερμίλων, όφειλε το όνομα της στην λατρεία του Απόλλωνα, που ήταν καθιερωμένη εκεί από τους χρόνους της Ιλιάδας. Οι κάτοικοι της Μ. Ασίας διηγούνταν ότι η Λητώ γέννησε τα δίδυμα σε μια χώρα των Λύκων (στην Λυκία), στον Ξάνθο ποταμό ή κατ' άλλους μετά την γέννα των παιδιών της, πήγε στην Λυκία με σκοπό να τα λούσει στον Ξάνθο ποταμό. Εκεί την οδήγησε ένα κοπάδι λύκων. Η Λητώ αφιέρωσε τα νερά του ποταμού στον Απόλλωνα και ονόμασε την χώρα των Τερμίλων, Λυκία. Στην Ιλιάδα οι ήρωες που κατάγονταν από τη Λυκία ορκίζονταν στον Λυκηγενή Απόλλωνα που σήμαινε είτε «ο γεννημένος από τη λύκαινα», είτε « ο γεννημένος στη Λυκία».

    Στο βουνό των Κενταύρων (το Πήλιο), ο Απόλλωνας θα ερωτευτεί την κόρη του Κένταυρου Χείρωνα, την Κυρήνη. Για να την πλησιάσει θα χρειαστεί να πάρει την μορφή του λύκου. Από την ένωσή τους θα γεννηθεί ο Αρισταίος που οι Μούσες θα του διδάξουν την ικανότητα να θεραπεύει και τη τέχνη της μαντικής.  

ΛΥΚΑΙΟΝ ΟΡΟΣ

    Στην Αρκαδία υπάρχει όρος με το όνομα Λύκαιον, όπου λατρεύονταν ο Λύκαιος Δίας.  Αντίθετα προς την αξίωση των Κρητών, οι Αρκάδες έλεγαν ότι ο Δίας γεννήθηκε σε εκείνο το βουνό και είχε ανατραφεί από τις Νύμφες Θεισόα, Νέδη και Αγνώ. Στην τελευταία κορυφή του βουνού υπήρχε ένα υψωματάκι με τον βωμό του Λυκαίου Διός και δυο κίονες που πάνω τους βρίσκονταν δυο αετοί στραμμένοι προς τον ανατέλλοντα Ήλιο. Διηγούνταν ότι οι άνθρωποι και τα ζώα που έμπαιναν στο ιερό του θεού, δεν έριχναν καμιά σκιά στο έδαφος. Εκεί λατρεύονταν ο θεός του ουράνιου φωτός, όπως το αποδεικνύει και η ετυμολογία του επιθέτου Λυκαίος. Την εποχή του Παυσανία το Λύκαιον όρος ήταν ακόμα για τους πληθυσμούς που ζούσαν στους πρόποδες του, ένα ιερό βουνό. Η κορυφή του λεγόταν «Ιερή Κορυφή».

     Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο πρώτος αναμορφωτής της Αρκαδίας ήταν ο Λυκάων, καθώς έχτισε την πρώτη πόλη, την Λυκόσουρα. Καθιέρωσε την λατρεία του Λυκαίου Διός και τα Λύκαια: [Παυσ. VIII 2,1-2] «Λυκάων δὲ ὁ Πελασγοῦ τοσάδε εὗρεν ἢ ὁ πατήρ οἱ σοφώτερα: Λυκόσουράν τε γὰρ πόλιν ᾤκισεν ἐν τῷ ὄρει τῷ Λυκαίῳ καὶ Δία ὠνόμασε Λυκαῖον καὶ ἀγῶνα ἔθηκε Λύκαια…». Τα Λύκαια ήταν αθλητικοί, μουσικοί και πνευματικοί αγώνες του αρκαδικού λαού, προς τιμήν του Λυκαίου Διός. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη ήταν οι τρίτοι στην τάξη αγώνες που διοργανώνονταν στην Αρχαία Ελλάδα : "Πρώτα μεν τα Ελευσίνια δια   τον καρπόν της Δήμητρος, δεύτερα δε τα Παναθήναια επί Αστέρι τω γίγαντι υπό Αθηνάς αναιραθέντι, τρίτος ον Άργει Δαναός έθηκε δια τον γάμον των θυγατέρων  αυτού, τέταρτος ο εν Αρκαδία τεθείς υπό Λυκάονος ος εκλήθη Λύκαια, πέμπτος ο εν Ιωλκώ Ακάστου καθηγησαμένου επί Πελία τω πατρί, έκτος ο εν Ισθμώ Σισύφου   νομοθετήσαντος επί Μελικέρτη, έβδομος ο Ολυμπιακός Ηρακλέους νομοθετήσαντος επί Πέλοπι, όγδοος ο εν Νεμέα ον έθηκαν οι επτά επί Θήβας επί Αρχέμορω,  ένατος ο εν Τροία ον Αχιλλεύς επί Πατρόκλω εποίησεν, δέκατος ο Πυθικός ον οι Αμφικτύονες επί τω Πύθωνος φόνω έθηκαν.Ταύτην την τάξιν εις Πέπλους συνθείς ο Αριστοτέλης εξέθετο των αρχαίων και παλαιών αγώνων''.

     Ο Ξενοφώντας μας αναφέρει ότι ήταν τόσο ιερή γιορτή που οι μισθοφόροι Αρκάδες του Κύρου σταμάτησαν την πορεία τους για να γιορτάσουν τα Λύκαια παρόλο που βρίσκονταν χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα τους : "Ενταύθα έμεινεν (Κύρος) ημέρας τρεις εν αις Ξενίας ο Αρκάς τα Λύκαια έθυσε και αγώνα έθηκε, τα δε άθλα ήσαν στλεγγίδες χρυσαί, εθεώρη δε τον αγώνα Κύρος". (Ξενοφώντος Κύρου Ανάβασις 2.1) ["Εδώ έμεινε (ο Κύρος) τρεις ημέρες, κατά τις οποίες ο Ξενίας ο Αρκάς έκανε θυσία και οργάνωσε γιορτή για τα Λύκαια, τα δε έπαθλα ήσαν χρυσές στλεγγίδες (ξύστρες κορμιού), την γιορτή δε παρακολουθούσε και ο Κύρος."] Στα Λύκαια διαγωνίζονταν αθλητές από όλες τις περιοχές της Ελλάδας.

     Ο Παυσανίας μας αναφέρει ότι στο Λύκαιον όρος, ο Λυκάων θυσίασε βρέφος στον Λύκαιο Δία. Ο Δίας μετά την θυσία τον μεταμόρφωσε σε λύκο. Παρατηρούμε ότι το σύνθετο «λυκ» εμφανίζεται κυρίαρχο στην εξέλιξη του μύθου και δεν είναι καθόλου τυχαίο. Είναι φανερό ότι μιλάμε για κάποιο Μυστήριο που τελούνταν προς τιμήν του Διός. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι αυτά που γίνονταν στον βωμό ήταν απόρρητα: «Επί του βωμού τω Λυκαίω Διί θύουσιν εν απορρήτω· πολυπραγμονήσαι δε ού μοι τα ες την θυσίαν ηδύ ην, εχέτω δε ως έχει και ως έσχεν εξ αρχής.»  (Παυσανίας, Αρκαδικά 38, 7). Προφανώς αυτά που διαδίδονταν, σκοπό είχαν να κρατήσουν μακριά τους βέβηλους από τις μυστηριώδης τελετές. Εξάλλου γνωρίζουμε ότι στους Έλληνες Θεούς δεν ήταν αρεστές τέτοιες θυσίες. Αυτό μας το αναφέρει και ο  Πλούταρχος στα «Ηθικά» και συγκεκριμένα στο σύγγραμμα «Περί Δεισιδαιμονίας» ο οποίος γράφει ότι οι ανθρωποθυσίες για τους λάτρεις του Διός ήταν αδιανόητοι και αυτά ήταν έθιμα άλλων λαών. Κατά τον Παυσανία, σε λύκο μεταμορφωνόταν όποιος έκανε προσφορές στον Λύκαιο Δία. Οι προσφορές που του δίνονταν ήταν γλυκά και φρούτα, που ονομάζονταν πελάνους.

     Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι ο λύκος λατρεύτηκε από όλους τους αρχαίους λαούς σαν σύμβολο του Φωτός. Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα Λουπερκάλια ( λύκος Λατ. lupus). Για τους Αιγύπτιους ήταν το σύμβολο του θεού Ρα (θεός Ήλιος). Οι Κέλτες τον είχαν Ηλιακό θεό και για τους πιο σύγχρονους, τους Ινδιάνους, συμβόλιζε την γενναιότητα, την αξιοπρέπεια και την αναγέννηση.

     Μόνο ο Ιουδαϊσμός ταύτισε τον λύκο με την σκληρότητα, την μοχθηρία και την δίψα για αίμα (Γεν. ΜΘ27). Εν συνεχεία και ο Χριστιανισμός  θα διακηρύξει μέσω των ‘’Πατέρων’’του, ότι ο λύκος είναι πλάσμα Πονηρό, Φθορέας του Ποιμνίου και ότι πλάστηκε όχι από τον Θεό αλλά από τον Διάβολο στην προσπάθεια του να ανταγωνιστεί το έργο της δημιουργίας του. 

     Οι μυθογράφοι επηρεασμένοι και αυτοί από τον Χριστιανισμό θα παρουσιάσουν τον λύκο σαν ένα πανούργο πλάσμα που είτε θα προσπαθεί να παραπλανήσει και να κατασπαράξει κάποια παιδιά ή μικρά ζώα που η μητέρα τους τα άφησε για λίγο μόνα ή να αρπάξει κάποια άλλα που δεν προνόησαν να χτίσουν ένα γερό σπιτάκι από τούβλα και λάσπη για να προφυλαχτούν από αυτόν. Σ' αυτές τις ιστορίες, καταλυτική είναι  και η παρουσία του «καλού κυνηγού», που με το όπλο του θα σκοτώσει τον «κακό λύκο» και ανοίγοντας την κοιλιά του τέρατος θα ελευθερώσει τα ζωντανά ακόμη θύματά του.